2009లో కేసీఆర్ అరెస్ట్: తెలంగాణ ఉద్యమానికి ఒక మలుపు

హైదరాబాద్, నవంబర్ 29, 2025: తెలంగాణ రాష్ట్ర స్వరూపంలో మారిన నేటి రాజకీయాలకు మూలాలు వేసిన 2009లోని కల్వకుంట్ల చంద్రశేఖర్ రావు (కేసీఆర్) అరెస్ట్ ఘటన ఈరోజు 16వ వార్షికాన్ని గుర్తు చేస్తోంది. తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి (టీఆర్ఎస్) అధినేత కేసీఆర్‌కు చెందిన అనిర్దిష్ట కాలం ఆహారం దీక్ష ఆకస్మికంగా అరెస్ట్‌తో మార్పు చెందడం, దీని ఫలితంగా తెలంగాణ ప్రాంతంలో భారీ కొట్టుకొట్టిన ఆందోళనలు – ఇదంతా ఒక్కసారిగా ఉద్యమానికి జ్వాలగుండాను మార్చింది. ఈ ఘటన తెలంగాణ ఏర్పాటు ప్రక్రియను వేగవంతం చేసి, 2014లో రాష్ట్ర ఏర్పాటుకు ముఖ్యమైన మలుపుగా నిలిచింది.

ఘటన నేపథ్యం: దీక్ష ప్రకటన నుంచి అరెస్ట్ వరకు

2009 సెప్టెంబర్ 2న మొదటి ముఖ్యమంత్రి వైఎస్ రాజశేఖర రెడ్డి హెలికాప్టర్ ప్రమాదంలో మరణించిన తర్వాత ఆంధ్రప్రదేశ్ రాజకీయాలు అస్థిరంగా మారాయి. ఈ అవకాశాన్ని పొందుకుని కేసీఆర్ తెలంగాణ రాష్ట్ర డిమాండ్‌ను మళ్లీ బలపరిచారు. నవంబర్ 29న ఉదయం 7:50 గంటలకు కరీంనగర్‌లోని తెలంగాణ భవన్ నుంచి సిద్దిపేటలో దీక్ష ప్రారంభించేందుకు 100కి పైగా వాహనాల క్యావాయ్‌తో బయలుదేరారు. ప్రొ. కోడండరామ్, కెప్టెన్ లక్ష్మీకాంతారావు, ఎటెల రాజేందర్, హరీశ్ రావు తదితరులు కేసీఆర్‌తో పాటు ఉన్నారు.

కానీ, కరీంనగర్ వెలుగులోని అలుగునూరు జంక్షన్ వద్ద ఆంధ్రప్రదేశ్ పోలీసులు (గ్రే హౌండ్స్, ర్యాపిడ్ యాక్షన్ ఫోర్స్) కేసీఆర్ వాహనాన్ని ఆపి అరెస్ట్ చేశారు. ఖమ్మం జిల్లా జైలుకు మార్చిన పోలీసులు, అక్కడే దీక్ష కొనసాగించాలని కేసీఆర్ పట్టుబట్టారు. ఖమ్మం వన్ టౌన్ పోలీస్ స్టేషన్‌లో క్రైమ్ నంబర్ 290/2009 కింద కేసు నమోదైంది. రవివారం కావడంతో సెకండ్ క్లాస్ మెజిస్ట్రేట్ సి.రామ మూర్తి నివాసానికి తీసుకెళ్లి 14 రోజుల జుడిషియల్ కస్టడీలో ఉంచారు.

పరిణామాలు: ప్రదేశవ్యాప్త ఆందోళనలు, హింసాత్మక ఆందోళనలు

కేసీఆర్ అరెస్ట్ వార్త తెలంగాణ ప్రాంతంలో భారీ ఆగ్రహాన్ని రేకెత్తించింది. “కేసీఆర్ చాచుడో, తెలంగాణ వచ్చుడో” అనే నినాదాలతో టీఆర్ఎస్ కార్యకర్తలు రోడ్లపై దిగారు. ఒస్మానియా యూనివర్సిటీ, కాకతీయ యూనివర్సిటీ, తెలంగాణ యూనివర్సిటీల్లో విద్యార్థులు ర్యాలీలు, రాళ్ల దెబ్బలు చేశారు. ఆర్‌టిసి బస్సులు, పోలీసులపై దాడులు జరిగాయి. నవంబర్ 30న తెలంగాణవ్యాప్త బంద్ పాటించారు, దీనివల్ల రవాణా, వ్యాపారం పూర్తిగా నిలిచిపోయాయి.

ఖమ్మంలో కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) న్యూ డెమాక్రసీ వంటి సంస్థలు, విద్యార్థులు, ఉద్యోగుల సంఘాలు కేసీఆర్ విడుదలకు ఆందోళనలు చేశారు. ఈ అరెస్ట్‌తో తెలంగాణ ఉద్యమం TRS పార్టీ పరిధిలో మిగిలి ఉండకుండా, విద్యార్థులు, ఉద్యోగులు, కార్మికులు, న్యాయవాదులు అందరూ చేరారు. కేసీఆర్ ఆరోగ్యం క్షీణించడంతో డిసెంబర్ 5న ఖమ్మం జైలు నుంచి హైదరాబాద్‌లోని నిజాం ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ మెడికల్ సైన్సెస్ (NIMS)కు మార్చారు. ఈ కాలంలో 25 మంది విద్యార్థులు, కార్యకర్తలు ఆత్మహత్యలు చేసుకున్నారు లేదా షాక్‌తో మరణించారు.

డిసెంబర్ 6, 7 తేదీల్లో జనరల్ స్ట్రైక్‌లు జరిగాయి. డిసెంబర్ 10న అసెంబ్లీకి మార్చ్ ప్రణాళికలతో హైదరాబాద్ రాజధాని కోటలా మారింది. అన్ని పార్టీల అధికారులు తెలంగాణ మద్దతుగా నిలబడ్డారు. ఈ ఒత్తిడికి తప్పుకొని కేంద్ర గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రి పి. చిదంబరం డిసెంబర్ 9న ప్రకటించారు: “తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటు ప్రక్రియను ముందుకు తీసుకువెళ్తాము.” దీక్ష 11 రోజుల తర్వాత NIMSలో ఫలరసం తాగి ఆగించారు.

తెలంగాణ ఏర్పాటులో ప్రభావం: ఒక టర్నింగ్ పాయింట్

ఈ అరెస్ట్ మరియు దీక్ష తెలంగాణ ఉద్యమాన్ని ప్రజల మద్దతుతో నింపింది. కేసీఆర్‌ను ఉద్యమ నాయకుడిగా బలపరిచింది, TRS పార్టీని ప్రధాన శక్తిగా మార్చింది. 2010లో ఏర్పడిన శ్రీకృష్ణ కమిటీ నివేదిక, 2011-13లో మరిన్ని ఆందోళనలు – అన్నీ ఈ ఘటన నుంచి పుట్టాయి. చివరికి 2014 జూన్ 2న తెలంగాణ రాష్ట్రం ఏర్పడింది, కేసీఆర్ మొదటి ముఖ్యమంత్రిగా ప్రమాణం చేశారు.

ఈ రోజు, కేసీఆర్ కుమారుడు, రచ్చియట్ ఎమ్ఎల్‌సీ కేటీఆర్ ట్విట్టర్‌లో (పోస్ట్) పాత వీడియో పంచుకుని, “ఈ రోజు తెలంగాణ భవిష్యత్తును మార్చింది” అని గుర్తు చేశారు. ఈ ఘటన తెలంగాణవాసుల ఐక్యత, పోరాట స్పూర్తిని గుర్తు చేస్తూ, రాష్ట్ర రాజకీయాల్లో ఎప్పటికీ ఒక చిరస్థాయి అధ్యాయంగా ఉంటుంది.